“ Aile, doğanın baş yapıtlarından biridir.”
George Santayana
Anne babalar başta olmak üzere aile bireylerini bilgi sahibi yapmak, çeşitli becerileri öğretmek üzere geliştirilen uygulamalardır.
Aile eğitim programları; uzmanlarca sağlanan sistematik, bilimsel temelli aile eğitim uygulamaları olarak tanımlanır. Normal gelişim gösteren çocukların veya özel gereksinimli çocukların
aileleri, bilimsel temelli oluşturulmuş bu programlara daha fazla katılmaktadır.
Özel gereksinimi olan çocukların, anne babaların eğitim programlarının gelişimine baktığımızda özel gereksinimli çocukların eğitimin uzun yıllar uzmanların kontrolunde devam ettiğini, ebeveynlerin katılımının ise çocuklara anne babalık rolü ile sınırlı kaldığını görmekteyiz. 60’lı yıllardan itibaren özel eğitim hizmetlerinin erken müdahaleye yoğunlaşması ve aile odaklı yaklaşımları içermesi gibi gelişmeler, aile eğitimi hizmetlerini de gündeme getirmiştir. 90’lı yıllara gelindiğinde aile merkezli hizmetlerin ve aile işbirliğinin önemini tartışılamayacak ölçüde anlaşılması ve yasal dayanaklarla güvence altına alınması aile eğitimini özel eğitimin vazgeçilmez bir parçası haline getirmiştir.
Aile Eğitiminin amaçları Nelerdir?Aile eğitiminin temel amacı; aileleri anne babalığın değişik yönleriyle bilgilendirmek, bilinçlendirmek ve beceri sahibi yapmaktır.
Özel eğitim alanı içerisinde aile eğitimi; •Ailenin özürlü çocuğun kabulunu sağlamak
•Çocuğun gelişimini desteklemek
•Ailenin haklarını ve sorumluluklarını anlamasını sağlamak
• Aileyle işbirliği yapmak
•Aileyi diğer kaynaklar hakkında bilgilendirmek
Bu amaçların ortak noktasına baktığımızda çocuğa sağlanan özel eğitim hizmetlerinin kalitesini geliştirmeye yönelik olduklarını görmekteyiz.
Aile Katılımı nedir?Özel gereksinimi olan çocuklar ve ailelerinin katılımı dendiğinde anne-baba, kardeşler, büyük anneanneler ve büyük babalar, yakın akrabaların katılımlarından söz edilmektedir.
Farklı aile katılımı tanımları: Bazı eğitimciler aile katılımının özelliklerini, ailelerin fiziksel olarak aktif katılımları olarak tanımlarken, diğerleri aile katılımını, evde çocuklarına akademik destek sağlamak şeklinde tanımlamaktadırlar. Bazı araştırmacılar katılımın birçok özelliğini birleştirerek, aile katılımını genel olarak incelemişlerdir.
Ancak aile katılımının farklı bileşenlerini (ailenin çocuklarından akademik alandaki beklentileri, okul etkinliklerine ve programına katılım, öğrenmeyi destekleyici ev ortamı, okulla ilgili olarak çocukla iletişim kurmak) tek bir değişkende birleştirmenin, bileşenlerden hangisinin aile katılımı ve akademik başarı arasındaki ilişkiyi sağladığını belirlemeyi zorlaştırdığı ifade edilmiştir.
Alan yazında aile katılımının dört özelliği tanımlanmıştır. Bunlar; • (a) ailelerin çocuklarından akademik alandaki beklentileri,
•(b) okul etkinliklerine ve programına katılım,
•(c) öğrenmeyi destekleyici ev ortamı ve
•(d) okulla ilgili olarak çocukla iletişim kurmak
Aile katılımı genellikle şu yollarla ölçülmektedir.
(a) öğrenci bildirimleri
(b) aile bildirimleri
(c) öğretmen bildirimleri.
Bu alanda yapılan sınırlı sayıdaki araştırma bulgularına dayalı olarak bu üç veri kaynağının aile katılımına ilişkin bilgiyi dolaylı olarak belirtebileceği vurgulanmıştır.
Gonzales-Pienda ve arkadaşları (2002), aile katılımına ilişkin görüşmeler, gözlemler vb. farklı yöntemler kullanarak daha fazla bilgi toplanması gerektiğini belirtmişlerdir.
Aile Katılımını Engelleyen Etmenler Aile katılımı modelleri ev ve okul arasında köprü oluşturmaktadır ancak ortaklığın sağlanmasında tanımlanması gereken önemli engeller bulunmaktadır.
Moore ve Lasky (2001), ortaklığı engelleyen durumları sınıflandırmışlardır. Buna göre katılımı engelleyen etmenler, kişisel-duygusal nedenler ve toplumsal-örgütsel nedenler olmak üzere iki başlıkta incelenebilir.
Aile Katılımını Engelleyen Etmenler Aile katılımı modelleri ev ve okul arasında köprü oluşturmaktadır ancak ortaklığın sağlanmasında tanımlanması gereken önemli engeller bulunmaktadır.
Moore ve Lasky (2001), ortaklığı engelleyen durumları sınıflandırmışlardır. Buna göre katılımı engelleyen etmenler, kişisel-duygusal nedenler ve toplumsal-örgütsel nedenler olmak üzere iki başlıkta incelenebilir.
Kişisel ve duygusal nedenler arasında ailelerin okul etkinliklerine gösterdikleri ilgi, anne-babalık yetileri ve çocuklarına sağladıkları destekler ile öğretmenlerin ailelere ilişkin sosyal olarak olumsuz varsayımlarda bulunmaları yer almaktadır. Toplumsal, örgütsel nedenler ise; ailenin sosyal koşulları, çocuğa ilişkin değerlendirmenin tek taraflı olarak eğitimci tarafından gerçekleştirilmesi, aile katılımına ilişkin öğretmen ve anne-babanın farklı beklentiler içerisinde olması, ailelerin dışlanması, ortaklığa ilişkin düzenlemelerin olmaması gibi konulardan oluşmaktadır. Mannan ve Blackwell’e göre aile katılımına engel olan etmenlerden bazıları anne ya da babanın eğitim düzeyinin düşük olması, okul yönetimi ve öğretmenler tarafından farklı kültürel özelliklerin hoş karşılanmaması ve ailenin zaman sınırlılığıdır. Bu etmenler özellikle etnik azınlığa mensup aileler için geçerli olmaktadır. Alldred ve Edwards’a göre etnik azınlığa mensup ailelerin dildeki sınırlılıkları katılıma engel oluşturmaktadır.
Eğitim düzeyi yüksek olan aileler çocuklarının eğitimine daha çok katılımda bulunmuşlar, çocukların problem çözme durumlarında daha fazla destek sağlamışlar ve çocuklarından daha yüksek beklentiler içine girmişlerdir.
Ülkemizde Aslan (1984), Koçak (1988) ve Doğan (1995) tarafından yapılan araştırmalarda aile katılımını engelleyen faktörler incelenmiştir. Aile katılımı programlarının uygulanmasını engelleyen faktörler 3 başlıkta toplanabilir.
(a) okula bağlı engeller (örn., yöneticilerin okul- aile iletişiminde ilgisiz, isteksiz ve yeterli bilgiye sahip olmamaları, yönetici, öğretmen ve velinin birbirini tanımaması, okul ve öğrenci ile ilgili bilgilerin velilere öğrencilerle iletilmesi vb
(b) eve bağlı engeller (örn., velilerin okula ve öğrenciye yeterli zamanı ayıramamaları, velilerin çocukları hakkında olumsuz bilgi almaktan çekinmeleri, zaman sınırlılığı, ulaşımla ilgili güçlükler, okul yönetimini kendilerinden alt düzeyde görmeleri, velilerin çoğunlukla öğretmen ve yöneticilerle tanışmamaları vb.
(c) kültüre bağlı engeller (örn; velilerin okuldan gönderilen yazıları anlamakta güçlük çekmeleri, yönetici ve öğretmenler arasında görüş ayrılığının olması vb.
Aile eğitimi programları:Ailelerin gereksinimlerine göre çeşitli düzenlemeler yapılarak sağlanabilmektedir. Bütün gereksinimlerine yanıt verebilecek bir aile eğitim programı oluçturmak pek mümkün değildir. Alan yazındaki türler şunlardır:
Kurum / okul merkezli aile eğitim programları
Okul veya benzeri kurumlarda, ailelerin oluşturduğu grupların katıldığı eğitim hizmetleridir. Eğitimler genelde seminerler şeklinde verilmekte ve önceden belirlenmiş belirli bir program dahilinde uzmanlarca sunulmaktadır.
Toplantılarda ailelerin çocuklarının özellikleriyle ilgili bilgilendirilmesinden yasa ve yönetmeliklere ve kurumların işleyişine kadar pek çok ele alınabilmektedir.
Eğitimler genelde canlandırmalar ve görsel, işitsel medya ile desteklenmekte, sonrasında ise aileler öğrendikleri bilgileri ev ortamında uygulamaktadırlar.
Grup eğitimleri ile daha kısa sürede daha çok aileye hizmet sağlamak mümkündür. Grup eğitimlerine diğer ailelerin katılımları ve destekleri , ailelerim motivasyonlarını ve katılımlarını arttırmaktadır. Bu programlar maaliyet, zaman, personel sınırlılıklarının önüne geçmektedir.
Eğitim düzeyi yüksek olan aileler çocuklarının eğitimine daha çok katılımda bulunmuşlar, çocukların problem çözme durumlarında daha fazla destek sağlamışlar ve çocuklarından daha yüksek beklentiler içine girmişlerdir.
Ülkemizde Aslan (1984), Koçak (1988) ve Doğan (1995) tarafından yapılan araştırmalarda aile katılımını engelleyen faktörler incelenmiştir. Aile katılımı programlarının uygulanmasını engelleyen faktörler 3 başlıkta toplanabilir.
(a) okula bağlı engeller (örn., yöneticilerin okul- aile iletişiminde ilgisiz, isteksiz ve yeterli bilgiye sahip olmamaları, yönetici, öğretmen ve velinin birbirini tanımaması, okul ve öğrenci ile ilgili bilgilerin velilere öğrencilerle iletilmesi vb
(b) eve bağlı engeller (örn., velilerin okula ve öğrenciye yeterli zamanı ayıramamaları, velilerin çocukları hakkında olumsuz bilgi almaktan çekinmeleri, zaman sınırlılığı, ulaşımla ilgili güçlükler, okul yönetimini kendilerinden alt düzeyde görmeleri, velilerin çoğunlukla öğretmen ve yöneticilerle tanışmamaları vb.
(c) kültüre bağlı engeller (örn; velilerin okuldan gönderilen yazıları anlamakta güçlük çekmeleri, yönetici ve öğretmenler arasında görüş ayrılığının olması vb.
Aile eğitimi programları:Ailelerin gereksinimlerine göre çeşitli düzenlemeler yapılarak sağlanabilmektedir. Bütün gereksinimlerine yanıt verebilecek bir aile eğitim programı oluçturmak pek mümkün değildir. Alan yazındaki türler şunlardır:
Kurum / okul merkezli aile eğitim programları
Okul veya benzeri kurumlarda, ailelerin oluşturduğu grupların katıldığı eğitim hizmetleridir. Eğitimler genelde seminerler şeklinde verilmekte ve önceden belirlenmiş belirli bir program dahilinde uzmanlarca sunulmaktadır.
Toplantılarda ailelerin çocuklarının özellikleriyle ilgili bilgilendirilmesinden yasa ve yönetmeliklere ve kurumların işleyişine kadar pek çok ele alınabilmektedir.
Eğitimler genelde canlandırmalar ve görsel, işitsel medya ile desteklenmekte, sonrasında ise aileler öğrendikleri bilgileri ev ortamında uygulamaktadırlar.
Grup eğitimleri ile daha kısa sürede daha çok aileye hizmet sağlamak mümkündür. Grup eğitimlerine diğer ailelerin katılımları ve destekleri , ailelerim motivasyonlarını ve katılımlarını arttırmaktadır. Bu programlar maaliyet, zaman, personel sınırlılıklarının önüne geçmektedir.
Dezavantajlarında ise ev ortamı için yeterince genelleme fırsatının olmaması, grup eğitimleri ile sağlanıyorsa çocuk ve aile için yeterince bireyselleştirme içermemesi veya aile uzman etkileşiminin sınırlı olması yer alabilir.
1-Yoğun aile eğitimi grubu(group intensive family training)
1-Yoğun aile eğitimi grubu(group intensive family training)
-GIFT 12 hafta süren haftada 5 gün 3er saat devam eden kurum merkezli bir programdır. Program dahilinde anne babalar ; çocuğun başlıca öğretmeni olarak ; çocuklarına yönerge sunma, model olma, koçluk yapma gibi konularda ödevler ile desteklenen eğitimler almaktadırlar.
-ACCEPT: ABD’de uygulanan bu programda eğitim, bilgi alışverişinin sağlanması ve organizasyonların desteklenmesine yöneliktir. İki gün boyunca aldıkları eğitimlerde ebeveynlere, kanunlar, yönetmelikler, haklar ve güncel konularhakkında bilgi verilmektedir.
2- Uzaktan eğitime dayalı aile eğitimi programları
-ACCEPT: ABD’de uygulanan bu programda eğitim, bilgi alışverişinin sağlanması ve organizasyonların desteklenmesine yöneliktir. İki gün boyunca aldıkları eğitimlerde ebeveynlere, kanunlar, yönetmelikler, haklar ve güncel konularhakkında bilgi verilmektedir.
2- Uzaktan eğitime dayalı aile eğitimi programları
Televizyon ve internet üzerinden uygulanabilen programlardır. Bu programlar fiziksel koşullar ve zaman kısıtlamaları nedeniyle diğer programlara katılamayan aileler için faydalı olabilmektedir. Ayrıca daha fazla aileye ulaşabilir.
3-Ev merkezli aile eğitimi programları Bu programlarda öğretmenler çocukların anne ve babalarıyla beraber çalışmaktadırlar. Öğretmenler genellikle rutin ev ziyaretleri yaparak planlanan program doğrultusunda hazırlanan etkinlikleri ailelere öğretmekte ve ailelerin uygulamalarını gözetmektedir.
-Portage: ABD’de 1960 yılılda ev merkezli aile odaklı bir bir sistem olarak geliştirilmiştir. Yapılan haftalık ev ziyaretinde aile ile birlikte gelişim alanlarındaki öğretim planları yapılmakta ve hedef beceriler belirlenmektedir. Türkiye’ye uyarlamasını hacettepe üniv. yapmıştır.
-Küçükadımlar: Avusturalya’da geliştirilmiştir. 96 yılından itibaren ülkemizde uygulanmaktadır. 0-4 yaş arasında gelişim geriliği gösterençocuklar ve ailelerine yönelik ev merkezli bir uygulamadır. Başlıca amacı; ailelerin uygun ortamlar hazırlayarak ; çocukların gelişimini desteklemeleri, öğrenme becerilerini kazanmaları, çocuklardaki gelişmeleri değerlendirmeleri, değerlendirme sonuçlarına göre bireysel eğitim programı hazırlamaları ve gerektiğinde bep’te uyarlamalar yapmalarıdır.
Aile eğitim programları genellikle ailelerin olumlu karşıladığı hizmetler arasındadır.
3-Ev merkezli aile eğitimi programları Bu programlarda öğretmenler çocukların anne ve babalarıyla beraber çalışmaktadırlar. Öğretmenler genellikle rutin ev ziyaretleri yaparak planlanan program doğrultusunda hazırlanan etkinlikleri ailelere öğretmekte ve ailelerin uygulamalarını gözetmektedir.
-Portage: ABD’de 1960 yılılda ev merkezli aile odaklı bir bir sistem olarak geliştirilmiştir. Yapılan haftalık ev ziyaretinde aile ile birlikte gelişim alanlarındaki öğretim planları yapılmakta ve hedef beceriler belirlenmektedir. Türkiye’ye uyarlamasını hacettepe üniv. yapmıştır.
-Küçükadımlar: Avusturalya’da geliştirilmiştir. 96 yılından itibaren ülkemizde uygulanmaktadır. 0-4 yaş arasında gelişim geriliği gösterençocuklar ve ailelerine yönelik ev merkezli bir uygulamadır. Başlıca amacı; ailelerin uygun ortamlar hazırlayarak ; çocukların gelişimini desteklemeleri, öğrenme becerilerini kazanmaları, çocuklardaki gelişmeleri değerlendirmeleri, değerlendirme sonuçlarına göre bireysel eğitim programı hazırlamaları ve gerektiğinde bep’te uyarlamalar yapmalarıdır.
Aile eğitim programları genellikle ailelerin olumlu karşıladığı hizmetler arasındadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder